Sinds de allereerste lockdown in maart 2020 is het uitzenden van kerkdiensten gemeengoed geworden in kerkelijk Nederland. Daar waar de ene kerk al veel mogelijkheden gebruiktenom kerkdiensten online uit te zenden, was het voor anderen nieuw terrein dat ontgonnen moest worden. Een groot aantal kerken hebben ervoor gekozen om de diensten via YouTube uit te zenden en op YouTube te uploaden om later eens terug te kijken. Een zeer begrijpelijke keuze. Het streamen via het platform YouTube is vrij eenvoudig zonder dat er financiële verplichtingen tegenover staan. Te mooi om waar te zijn?

Daar lijkt het wel op. Er zit namelijk wel een adder onder het gras. YouTube heeft namelijk regels opgesteld (en is dat wettelijk ook verplicht) waarmee de auteursrechten van films en muziek worden beschermd. Op een speciale pagina over de auteursrechten meldt YouTube het volgende:

Kerken mogen enkel video’s uploaden die ze zelf hebben gemaakt of video’s waarvoor ze toestemming hebben gekregen om die te uploaden. Ze mogen dus geen video’s uploaden die ze zelf niet hebben gemaakt, of geen inhoud in hun video’s gebruiken waarop een auteursrecht rust, denk aan muzieknummers, fragmenten uit programma’s met auteursrecht, of video’s die door andere gebruikers werden gemaakt, zonder daar eerst toestemming voor te hebben."

YouTube heeft zelfs voorzieningen getroffen om dit te controleren en heeft daarbij een mechanisme in het leven geroepen waarbij auteurs kunnen kiezen wat er moet gebeuren als hun auteursrechten worden genegeerd.

Content ID

Voor het beschermen van auteursrechten gebruikt YouTube een systeem met de naam Content ID. Met dit geautomatiseerde controlesysteem wordt een digitale vingerafdruk gemaakt van een geüploade video, maar ook van de muziek in die video, en in een grote database vastgelegd. Alle video’s die naar YouTube worden geüpload, worden automatisch vergeleken met al die vingerafdrukken die in de database zijn vastgelegd.

Wanneer YouTube één of meerdere vingerafdrukken vindt, dan is er mogelijk sprake van misbruik van het auteursrecht en wordt de rechthebbende in de gelegenheid gesteld om te bepalen wat de betreffende video moet gebeuren. Dit laatste gebeurt meestal vooraf en wordt dan automatisch uitgevoerd. Er zijn een aantal mogelijkheden:

• De video wordt geblokkeerd en is niet meer te bekijken;
• Er wordt reclame toegevoegd aan de video en de opbrengst gaat (deels) naar de rechthebbende;
• De weergave-statistieken van de video worden gevolgd door de rechthebbende. In dit geval kan de rechthebbende dus inkomsten genereren uit de betreffende video.

Een rechthebbende kan ook een DCMA-klacht (Digital Millennium Copyright Act), een auteursrecht-klacht, indienen. Wanneer er binnen 90 dagen een dergelijke klacht succesvol tegen jou wordt ingebracht, wordt je account gedeactiveerd.

Streaming via YouTube

Wanneer je kerkdiensten gaat uitzenden via YouTube, moet je dus moet het bovenstaande controlesysteem rekening houden. Je kunt technisch gezien prima diensten via YouTube uitzenden en opslaan, maar zodra je materiaal in je dienst gebruikt die ook afkomstig is van dit kanaal, dan kan dit automatisch worden gedetecteerd. Omdat gemeentezang sterk wordt ontraden, is het gebruik van YouTube-materiaal tijdens een dienst vaak eerder regel dan uitzondering. Streamen via YouTube betekent dat je moet accepteren dat je tegen een blokkade of waarschuwing kunt aanlopen. Er is al een aantal kerken die dit heeft ondervonden. Op YouTube kun je ook pagina’s vinden waar je kunt achterhalen wat je moet dan als een dergelijk klacht of claim krijgt.

Licenties

Het kan zijn dat je als kerk vindt dat een YouTube-film gedekt wordt door de licenties die je hebt afgesloten. Dan nóg kan het zijn dat je opname wordt geblokkeerd of dat je een waarschuwing krijgt. YouTube (en ook de rechthebbende) weet namelijk niet dat je in het bezit bent van deze licentie. De controle en afhandeling worden op een automatische wijze uitgevoerd.

Daarnaast is het goed om te realiseren dat uitgevers van bijvoorbeeld het Liedboek, Op toonhoogte en het Gereformeerd Kerkboek ook problemen hebben met het streamen van hun liedteksten via YouTube. Aan verspreiding via social media platformen als YouTube en Facebook zijn namelijk andere auteursrechtelijke voorwaarden verbonden dan waar deze uitgevers namens de makers van de liederen de kerken toestemming kunnen en mogen geven.

Zolang de crisis duurt gedogen deze uitgevers het gebruik van “hun” materiaal via social media, maar vragen wel de uitzendingen na zeven dagen te verwijderen.

Er bestaan kanalen die specifiek zijn ingericht voor het uitzenden van diensten, zoals Kerkomroep en Kerkdienstgemist. De eerdergenoemde uitgevers zien verspreiding via deze kanalen als een tijdelijke verschuiving van de ruimte waarbinnen de kerkdiensten plaatsvinden.

Nederland Zingt

De EO stelt alle Nederland Zingt-liederen beschikbaar voor gebruik in de kerkdiensten zolang de beperkende maatregelen het samen zingen moeilijk of onmogelijk maken. Wanneer de kerkdienst via YouTube wordt gestreamd dan kan het dus gebeuren dat YouTube de dienst blokkeert vanwege schending van de auteursrechten. Dit kun je voorkomen door de EO te verzoeken je YouTube-kanaal waar je de dienst uitzendt toe te voegen aan de “witte lijst”.

Tot slot

Het streamen van kerkdiensten via social media verdient niet de voorkeur. Hoewel het tot stand brengen van een stream met bijvoorbeeld YouTube vrij eenvoudig te realiseren is, kleven er in juridische zin nadelen aan. Je bent als kerk niet in staat de auteursrechten van de makers van de liederen te beschermen en te respecteren.

Wanneer je toch kiest voor het streamen via YouTube, dan moet je accepteren dat je bij het gebruik van ander YouTube-materiaal op de vingers getikt kunt worden of zelfs geblokkeerd. Verder moet je rekening houden met het verzoek van de uitgevers om opnames met gepresenteerde liedteksten na zeven dagen te verwijderen.

Het verdient de voorkeur om diensten via KerkDienstGemist uit te zenden die specifiek voor dat doel zijn ingericht. Het voorkomt automatische blokkeringen, maar geeft ook betere mogelijkheden om de juridische kant van het streamen goed te regelen.

Wij kunnen u er alles over vertellen, neem contact op met Tjeerd van der Vaart, 06-52477200, of mail naar info@mediapower.nl